Verschillende vormen van onveilige gehechtheid
Hechtingsproblemen, wat zijn dat eigenlijk?
Voor mensen die niets van hechtingsproblemen weten is het heel moeilijk om te zien dat een kind dit probleem heeft. Vaak wordt het gedrag van zo’n kind veroordeeld als lastig, druk of verwend. Ook kan hij juist zeer charmant en vriendelijk overkomen. Pas als je meer weet van de symptomen kun je tekenen zien van een verstoorde hechting. Dan zul je zien dat het lastige of juist zeer charmante kind aan het overleven is in plaats van leven. Een van de eerste tekenen die ik achteraf ging zien bij mijn dochter was, dat ze tijdens feestjes het liefst bij vreemden op schoot ging zitten. Ze had totaal geen moeite om deze mensen ook nog een kus te geven. Natuurlijk kreeg zij voor dit gedrag uitbundige reacties: wat een heerlijk kind is dit!! Maar met de kennis van nu weet ik dat dit duidelijke tekens zijn van een verstoorde hechting. Kinderen die veilig gehecht zijn gaan zelden bij vreemden op schoot zitten en kusjes geven. Zelf had ik moeite met dit gedrag van mijn kind. Het voelde niet goed. Maar helemaal mijn vinger erop leggen kon ik niet. Nu weet ik dat dit ongepast gedrag is. Daarom vind ik het belangrijk dat er meer bekendheid komt over deze diagnose. Hoe vroeger je de signalen van deze stoornis herkend, hoe eerder je aan de juiste aanpak kunt gaan werken. Nu wordt deze stoornis pas vaak gesignaleerd als de kinderen naar school gaan. Vaak is dan het gedrag al zo verstoord dat veel van deze kinderen uiteindelijk niet thuis kunnen blijven wonen. Ook wordt er vaak een verkeerde diagnose gesteld. Het kind krijgt dan ADHD of autisme als diagnose. Dit is een gemiste kans voor deze kinderen en hun ouders. Naast dat het belangrijk is om de soorten gehechtheid te onderscheiden, is het ook belangrijk om de verschillende, vaak zeer uiteenlopende symptomen helder te krijgen. Hierover later meer op mijn volgende blog. Om te begrijpen wat hechtingsproblemen zijn is het belangrijk om eerst te weten hoe een veilige hechting tot stand komt.
Hoe ontstaat een veilige hechting?
De hechting van een kind begint al bij de zwangerschap. Dan kan er al contact met het kind gemaakt worden. Dit betekent dat een baby in staat is om signalen al op te vangen in de buik. Als de zwangerschap goed en zonder te veel stress is verlopen wordt de baby geboren en kan hij aan een stabiele volgende fase beginnen, buiten de buik van de moeder. Kinderen die veilig gehecht zijn hebben een goede balans tussen exploratiedrang en gehechtheidsgedrag. Zij durven nieuwe taken aan te gaan, zijn angstig wanneer de moeder uit het zicht is en zoeken toenadering bij terugkomst, waarna ze weer verder durven te exploreren. Het is belangrijk dat de moeder sensitief, coöperatief en toegankelijk is. Een veilige hechting zorgt ervoor dat het kind angst en stress kan reguleren. Dat is de basis die nodig is voor een kind om veiligheid te voelen en zich verder te ontwikkelen in exploratie, spelen en leren. Kinderen die goed gehecht zijn kennen gevoelens van trots, voelen zich waardevol als mens en hebben vertrouwen in zichzelf en in hun eigen mogelijkheden. Ook hebben zij het gevoel dat zij mensen in hun omgeving kunnen vertrouwen en weten dat deze het beste met hun voor hebben. Nu duidelijk is wat een veilige hechting is kun je de volgende drie vormen van een verstoorde hechting onderscheiden:
Wat zijn de verschillende vormen van verstoorde gehechtheid?
Naast de veilige gehechtheid bestaan er drie verschillende soorten gestoorde gehechtheid, namelijk:
1. Angstig vermijdend gehechte kinderen
2. Angstig ambivalent gehechte kinderen
3. Gedesorganiseerd/ gedesoriënteerd gehechte kinderen
1. Angstig vermijdend gehechte kinderen
Deze kinderen hebben hun gehechtheid geminimaliseerd omdat zij de wereld om zich heen als niet veilig ervaren. Zij hebben niet het gevoel dat zij er toe doen bij hun moeder. Zij ervaren een enorm gevoel van leegte en hebben niet de vaardigheden om in contact te gaan. Als een kind met een vermijdende gehechtheid in een spannende situatie komt zal hij stress ervaren. Hier is echter niets van te zien bij het kind. De kinderen zoeken weinig tot geen steun bij de moeder, ook in situaties waarin dit wel zou moeten. Als deze kinderen volwassen worden ervaren zij de wereld anders. De emotionele, mentale kant van het leven, met gevoelens, gedachten, verlangens en dromen is een wereld die hen niet bekend is, omdat zij dit in hun jonge jaren door omstandigheden niet hebben kunnen ontwikkeld.
2. Angstig ambivalent gehechte kinderen
Deze kinderen zoeken juist heel veel toenadering bij de moeder en zijn weinig geneigd om zelfstandig activiteiten uit de voeren. Kinderen met ambivalente gehechtheid ervaren chaos omdat de wereld om hun heen niet veilig voelt. Dit kan verschillende oorzaken hebben, bijvoorbeeld een gewelddadige gezinssituatie of opgroeien in een oorlogsgebied. Uitspraken van deze kinderen kunnen zijn: ‘Ik wil wel graag knuffelen maar mijn lijf zegt nee’ ‘Ik vind het fijn om te knuffelen maar word gelijk bang’
3. Gedesorganiseerd/ gedesoriënteerd gehechte kinderen
Bij deze kinderen is er sprake van een combinatie van gedrag, met kenmerken van angstig vermijdend en angstig ambivalente gehechtheid. Enerzijds zoeken zij toenadering tot de moeder, terwijl dit tegelijkertijd stress oplevert voor het kind. Vaak is er sprake geweest van een ingrijpende gebeurtenis (trauma). Je kunt bij deze kinderen tegenstrijdig gedrag zien op hetzelfde moment, bijvoorbeeld dat het kind toenadering zoekt, maar met de rug naar de moeder toe. Ook kan het toenadering zoeken en heel dicht bij de moeder opeens omdraaien. Deze kinderen hebben ook vaak last van ongerichte, onvolledige of onderbroken bewegingen of gezichtsuitdrukkingen. Deze bewegingen zijn vaak asymmetrisch. Ook kunnen zij verstarren of zich stil houden in het contact met de moeder. Deze vorm van gehechtheid onderscheid zich van de andere gehechtheidsvormen omdat deze kinderen zich geen raad weten met de tegenstelling die zij ervaren. De moeder is tegelijkertijd een bron van angst en veiligheid en dit geeft een onoplosbare situatie voor het kind. Gedesorganiseerde gehechtheid kan ook ontstaan doordat de moeder zelf te maken heeft gehad met een verstoorde gehechtheid in haar jeugd. Als deze problemen niet zijn uitgewerkt in therapie kan het kind met zijn gedrag de moeder ‘triggeren’ waardoor zij hierop gaat reageren vanuit de pijnplekken van haar jeugd. Uit onderzoeken is naar voren gekomen dat milieu, mishandeling en misbruik ook factoren kunnen zijn die een gedesorganiseerde gehechtheid kunnen veroorzaken. De moeder heeft wel voor de veilige nabijheid gezorgd, maar de omstandigheden waren niet veilig. Daardoor wordt de moeder een bron van troost maar ook gevaar, een tegenstrijdigheid die bij het kind verwarring veroorzaakt. Hij wil dan zowel vluchten als naderen tot de moeder. De moeder ervaart liefde en genegenheid voor het kind, maar stress en spanning van de omgeving.
