Wat is traumasensitief opvoeden?

Omdat ik mij al zo lang bezighoud met trauma en hechting ga ik er soms een beetje te makkelijk vanuit dat anderen snappen waar ik het over heb als ik spreek over trauma sensitief opvoeden.

Dus toen de vraag kwam ‘Wat bedoel je nu eigenlijk met trauma sensitief opvoeden?’ bedacht ik mij dat het wellicht helemaal niet zo vanzelfsprekend is dat iedereen snapt wat ik met deze term bedoel. Ik probeer het in dit blog helder voor je uit te leggen.  

Wat is trauma sensitief opvoeden?

Trauma sensitief opvoeden is opvoeden vanuit de kennis dat er eerst een band hersteld of opgebouwd moet worden voordat er verbinding plaats kan vinden met een onveilig gehecht (of emotioneel geraakt) kind. Het is een vorm van opvoeden dat verder gaat dan de overtuiging dat kinderen zich moeten gedragen en dat gepast gedrag tot stand kan komen door cognitieve benadering.

Deze vorm van opvoeden is gebaseerd op de kennis van toonaangevende traumaexperts die hebben onderzocht dat deze manier van opvoeden zorgt voor een optimale ontwikkeling van het brein, zenuwstelsel en de neurobiologie van een kind.

De 7 pijlers van trauma sensitief opvoeden

1. Gevoel van veiligheid

Een gevoel van veiligheid is misschien een beetje vaag begrip. Je kunt de ander niet veilig laten voelen door te zeggen ‘je bent veilig’. Primaire zorgverleners kunnen een gevoel van veiligheid creëren door onder andere voorspelbaar, liefdevol, geduldig, respectvol en vertrouwd te zijn. Daarnaast is het belangrijk om de omstandigheden overzichtelijk en voorspelbaar te houden. Dit kan er voor elk kind weer anders uitzien.

Therapeutisch opvoeden vanuit de visie van Als Hechten Niet Vanzelf Gaat:

• Altijd binnen zicht van ouders/zorgverleners.
• Een alarm op de deur.
• Een voorspelbare en eenvoudige structuur van het dagritme.
• Omgeving overzichtelijk zonder te veel rommel en prikkels.
• Ouders weten: ik moet eerst zelf gereguleerd zijn voordat ik mijn kind kan reguleren.
• Ouders werken aan hun liefdevol leiderschap, onveilig gehechte kinderen hebben een ouder nodig die leiderschap kan bieden zodat zij zich veilig voelen.

2. Trauma sensitieve interventies Gevoel van veiligheid 

Deze term klinkt misschien een beetje technisch. Maar het betekent niets anders dan het bewust toevoegen van korte dagelijks terugkomende activiteiten/interventies die ervoor zorgen dat het brein en zenuwstelsel van het kind (en de ouders) gedurende de dag gereguleerd blijven. Voorbeelden van trauma sensitieve interventies zijn: quality time met het gezin, 6 R’s van Bruce Perry, speelkalender, breinboosters, breinschakelaars, dankbaarheidsritueel, digitale hygiëne (schermen uit!). Deze activiteiten tot een dagelijks onderdeel van het dagritme maken, zorgt ervoor dat kinderen een band met ouders kunnen vormen op basis van vertrouwen, veiligheid en nabijheid. En om op deze manier een begin te kunnen maken om hen te respecteren, vertrouwen en van ze te houden.

3. Structuur

Bij trauma sensitief opvoeden is het van essentieel belang dat het dagritme en de routines voorspelbaar zijn. Dit geeft kinderen een gevoel van houvast en veiligheid. Het helpt ze met de chaotische binnenwereld die zij ervaren en waar zij zelf geen grip op hebben. Ritme, voorspelbaarheid en rust helpt ze deze overweldigende binnenwereld enigszins te kalmeren.

Therapeutische structuur hanteren kan onder andere bestaan uit vaste tijden voor:

• maaltijden
• taakjes/klusjes
• naar bed gaan en wakker worden
• school/huiswerk
• speeltijd
• knuffeltijd
• familieactiviteiten
• schermtijd
• persoonlijke verzorging

4. Kleine wereld 

Als je trauma sensitief wilt gaan opvoeden en daarmee het brein, zenuwstelsel en de neurobiologie van je kind wilt reguleren/herstellen is het belangrijk dat je tijdens deze therapeutische benadering de wereld van je kind ‘klein’ maakt. Don’t worry, dit hoef je niet jarenlang te doen. Meestal is zes maanden tot een jaar een goed begin. In deze periode geef jij je kind de kans om in deze kleine zetting te gaan oefenen om zich veilig te voelen en een band met jou en de andere gezinsleden te creëren en/of te verbeteren.

In dit jaar kan het zijn dat je besluit dat:

• Je kind niet naar een bepaalde buitenschoolse activiteit gaat.
• Je kind niet mee gaat naar kamp.
• Je als gezin niet naar een bepaald feest gaat.
• Je kind er nog niet klaar voor is om zonder begeleiding naar een activiteit te gaan.
• Je als gezin besluit dat niet iedereen naar een bepaalde activiteit gaat.
• Je als gezin besluit om maar een bepaalde tijd naar een activiteit te gaan.
• Je als ouder kiest om bepaalde activiteiten zelf tijdelijk te stoppen om er fulltime voor je kind te kunnen zijn.
• Je als ouders ervoor kiest om ook de digitale wereld van je kind te verkleinen of niet beschikbaar te maken. Ik weet het, ik schop hier tegen een ‘heilig huisje’ aan. Maar als je kind toegang heeft tot de digitale wereld en niet tot jouw wereld, dan gaat deze wereld het van jullie wereld winnen. Ik weet dat ouders dit vaak de grootste uitdaging vinden. ‘Wat zal de omgeving hiervan zeggen?’ en ‘Wat gaat mijn kind ervan zeggen?’ Maar als je ervaart dat je kind niet goed om kan gaan met de digitale wereld is dit de beslissing die je tijdelijk móet maken wil jij de hechting met je kind herstellen.

Zodra je ervaart dat je kind aan het helen is en de band tussen jou en je kind aan het herstellen is, kun jij als ouder gaan onderzoeken welke stapjes je kunt maken om de wereld om je kind heen uit te breiden.

5. Zelf care en zelfregulatie 

Misschien zou deze pijler op 1 moeten komen te staan. Want als je als ouder niet goed voor jezelf zorgt en het niet voor elkaar krijgt om jezelf te reguleren, is het heel lastig om trauma sensitief op te voeden. Eigenlijk begint alles met zelf care en zelfregulatie.

Daarom zeg ik ook altijd ‘Trauma sensitief opvoeden begint bij jezelf!’ Het opvoeden van een kind met hechtingsproblemen is topsport. Alleen krijgen ouders van getraumatiseerde kinderen niet dezelfde hulp en support zoals emotionele, financiële en mentale hulp die zij zo hard nodig hebben.

Zij leven vaak jarenlang in isolement. Vrienden haken af omdat je kind zich eigenaardig gedraagt en zij vinden dat jij daar niet goed op reageert. Familieleden laten ook duidelijk hun mening horen en daar kan je ook niet terecht voor steun en support. Dat is ook de reden geweest dat ik de community van AHNVG ben gestart. Ik geloof in de kracht van mensen samenbrengen die met dezelfde uitdagingen truggelen.

Zelf care kan er voor iedereen anders uitzien. Vaak gaat het ook over je wereld niet te groot, te vol en onvoorspelbaar maken. Zelfregulatie is gebruik maken van de tools die je ook inzet om je kind te reguleren. Maar ook de ‘basic needs’ als op tijd slapen, niet te veel alcohol, gezond eten en bewegen zijn essentiële punten om aandacht aan te besteden.

6. Trauma therapie 

Ik ben van mening dat je op twee pijlers hechtingsproblematiek aanpakt. Aan de ene kant ouders een community bieden waarin zij samen met andere ouders trauma sensitief gaan leren opvoeden. Daarnaast is het essentieel voor ouders en hun kinderen om traumabehandeling en therapie te krijgen. Een aantal benaderingen die enorm goed kunnen helpen naast het trauma sensitief opvoeden zijn neurofeedback, reflexintegratie therapie, Tomatis, sensorische integratie therapie, neurobiologische benaderingen enz.

En waarom zou je dan de ouders ook mee willen behandelen? Ouders zitten ook vaak vast in bepaalde patronen en hechtingsstijlen. Als je als ouder jarenlang te maken hebt met het uitzonderlijke gedrag van onze kinderen, gaat dat ook een uitwerking hebben op de breinen, zenuwstelsels en neurobiologie van ouders. Niet voor niets gebeurt het vaak dat ouders op een gegeven moment diagnoses krijgen als burn-out, angststoornis of depressie. En soms is het zelfs fijn dat andere gezinsleden, als zij daar behoefte aan hebben, ook bepaalde trauma therapie aangeboden krijgen. Want houdt er rekening mee dat de gezinsleden om het onveilig gehechte kind heen gedragingen hebben aangeleerd om een manier van overleven in het gezin te vinden. Daarom is het goed om te realiseren dat iedereen in het gezin wel wat traumatherapie kan gebruiken. Ik raad het daarom altijd ook zeker aan om in ieder geval de mogelijk aan te bieden om de andere kinderen mee te nemen in de trauma sensitieve benadering en behandeling.

7. Community

Als laatste geloof ik bij trauma sensitief opvoeden in de kracht van samenkomen met gelijkgestemden/lotgenoten, alleen vind ik dit een beetje negatief woord. Ik geloof dat je met het samenkomen met andere ouders van onveilig gehechte kinderen een community kunt creëren waarin jij je geen slachtoffer hoeft te voelen, maar waar je met anderen op, zoals ik het noem, hechtingsavontuur of -reis kunt gaan. Het is niet ons lot waar we ons in moeten berusten, het is een reis of avontuur die we samen met anderen kunnen ontdekken. Het alle ‘good, bad and ugly’ of al het andere wat daar soms bij komt kijken.